Σκλήρυνση κατά πλάκας και διατροφή

Σκλήρυνση κατά πλάκας:

Η σκλήρυνση κατά πλάκας (ΣΚΠ) είναι μια χρόνια, φλεγμονώδης και αυτοάνοση ασθένεια του κεντρικού νευρικού συστήματος (ΚΝΣ), που οδηγεί σε ευρεία εστιακή υποβάθμιση της θήκης μυελίνης, μεταβλητό αξονικό και νευρωνικό τραυματισμό και αναπηρίες σε νεαρούς ενήλικες, κυρίως γυναίκες.

Δύο κύριες μορφές της νόσου:

1. Η υποτροπιάζουσα-διαλείπουσα ΣΚΠ (RRMS, περίπου 85% των κλινικών περιπτώσεων)

2. Η πρωτοπαθές προοδευτική ΣΚΠ (PPMS, περίπου το 15% των κλινικών περιπτώσεων)

RRMS, που συνήθως εξελίσσεται σε δευτερογενή προοδευτική ΣΚΠ (PPMS)--> οι υποτροπές σχετίζονται με αυξημένη συστηματική φλεγμονή και σχηματισμό βλαβών στον εγκέφαλο, ακολουθούμενες από λίγο πολύ ολοκληρωμένες υποχωρήσεις, ενώ η παθογένεια του PPMS χαρακτηρίζεται από προοδευτικές νευρολογικές βλάβες και όχι υποτροπές και υφέσεις

Κοινά συμπτώματα:

• Κούραση

• Συμπτώματα που σχετίζονται με τους μυς

• Συμπτώματα του εντέρου και της ουροδόχου κύστης: Συχνή ούρηση, επείγουσα ούρηση ή δισταγμός, ακράτεια, δυσκοιλιότητα και/ή συχνές λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος

• Γνωστική δυσλειτουργία

• Κατάθλιψη

• Σεξουαλική δυσλειτουργία

• Προβλήματα όρασης

• Ιλιγγος

• Πόνος και άλλα αισθητήρια συμπτώματα (π.χ. μυρμήγγιασμα)

Αιτιολογία:

Ακριβής αιτιολογία Άγνωστη.

Η ΣΚΠ έχει πολυπαραγοντική φύση και διάφοροι περιβαλλοντικοί παράγοντες ή μεταβολικές καταστάσεις μπορεί να έχουν ρόλο στην ανάπτυξή της

Περιβαλλοντικοί παράγοντες:

• Ιογενείς λοιμώξεις

• Δηλητηρίαση βαρέων μετάλλων

• Κάπνισμα

• Παιδική παχυσαρκία

• Χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D

• "Λανθασμένος" τρόπος ζωής, συμπεριλαμβανομένων λανθασμένων διατροφικών συνηθειών

Άλλοι παράγοντες κινδύνου:

• Γεωγραφική κατανομή: πιο διαδεδομένο στις δυτικές χώρες με το υψηλότερο εισόδημα και πιο απομακρυσμένο από τον ισημερινό. Χαρακτηριστικά αυτών των χωρών είναι ο καθιστικός τρόπος ζωής, η διατροφή με πολλές θερμίδες πλούσια σε κορεσμένα λιπαρά ζωικής προέλευσης (δυτική διατροφή) και η χαμηλή έκθεση στον ήλιο.

• Επίδραση της μετανάστευσης: Με τη μετανάστευση από μια περιοχή με υψηλή συχνότητα εμφάνισης ΣΚΠ σε άλλο μέρος με χαμηλή πριν από την ηλικία των 15 ετών. Αυτή η πτυχή μπορεί να συνδέεται με διατροφικούς παρά με μολυσματικούς ή τοξικολογικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες.

• Χαμηλή διαθεσιμότητα βιταμίνης D: Οι ασθενείς με ΣΚΠ έχουν χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D

• Μεταγευματική φλεγμονή: Υψηλή περιεκτικότητα σε ζωικό λίπος/υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη και εξευγενισμένους υδατάνθρακες σχετίζεται με φλεγμονή μετά το φαγητό

• Υψηλός δείκτης μάζας σώματος: Ο υψηλός δείκτης μάζας σώματος (ΔΜΣ) πριν από την ηλικία των 20 ετών σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο. Σημειώστε ότι ο ΔΜΣ συσχετίζεται με την κατάσταση της εντερικής μικροχλωρίδας.

• Ομοιότητα με άλλες φλεγμονώδεις ασθένειες που σχετίζονται με λανθασμένες διατροφικές συνήθειες: Η ΣΚ έχει κάποιες ομοιότητες με τη φλεγμονώδη νόσο του εντέρου.

Σκλήρυνση κατά πλάκας και διατροφή:

Οι διαιτητικοί παράγοντες και ο τρόπος ζωής μπορεί να επιδεινώσουν ή να βελτιώσουν τα συμπτώματα της ΣΚΠ ρυθμίζοντας τη φλεγμονώδη κατάσταση της νόσου τόσο στην υποτροπιάζουσα-διαλείπουσα ΣΚΠ όσο και στην πρωτοπαθή-προοδευτική ΣΚΠ

Αυτό που αυξάνει τη φλεγμονή είναι οι δίαιτες υπερθερμιδικού τύπου (δυτικού τύπου), που χαρακτηρίζονται από υψηλό αλάτι, ζωικό λίπος, κόκκινο κρέας, ποτά με ζάχαρη, τηγανητά, χαμηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες και έλλειψη σωματικής άσκησης.

Μια σημαντική συσχέτιση μεταξύ φλεγμονής και νευροεκφυλισμού έχει παρατηρηθεί στον εγκέφαλο και στους δύο κύριους τύπους ΣΚΠ.

Τα συστατικά της δίαιτας των οποίων η πρόσληψη πρέπει να ελέγχεται για να αποφευχθεί η αύξηση των φλεγμονωδών διεργασιών στην ΣΚΠ, καθώς και σε άλλες χρόνιες φλεγμονώδεις ασθένειες, είναι τα εξής:

• Κορεσμένα λιπαρά οξέα ζωικής προέλευσης.

• Ακόρεστα λιπαρά οξέα στη διαμόρφωση trans (υδρογονωμένα λιπαρά οξέα).

• Κόκκινο κρέας;

• Γλυκά ποτά, και γενικά υπερθερμιδικές δίαιτες πλούσιες σε εκλεπτυσμένους υδατάνθρακες (χαμηλών ινών)

• Αυξημένη πρόσληψη διαιτητικού αλατιού.

• Πρωτεΐνες αγελαδινού γάλακτος της σφαιρικής μεμβράνης λίπους γάλακτος (πρωτεΐνες MFGM).

Βιοδραστικά διαιτητικά μόρια που είναι σε θέση να εξουδετερώσουν τις επιδράσεις των παθογόνων μικροβιακών παραγόντων και να μειώσουν την έκφραση των φλεγμονωδών μορίων:

• Πολυφαινόλες και καροτενοειδή από λαχανικά

• n-3 PUFA από ψάρια

• Βιταμίνες D και A

• Ενώσεις θειόλης όπως λιποϊκό οξύ

• Ολιγοστοιχεία όπως το σελήνιο και το μαγνήσιο

Ωστόσο, είναι πλέον γνωστό ότι τα διαιτητικά αντιοξειδωτικά έχουν πρόσθετες βιολογικές ιδιότητες που υπερβαίνουν κατά πολύ την απλή αντιοξειδωτική δράση. Πράγματι, είναι σε θέση να εξουδετερώσουν τις αρνητικές επιδράσεις των μικροβιακών παραγόντων και των κορεσμένων ή trans λιπαρών οξέων, μειώνοντας την έκφραση των προφλεγμονωδών μορίων, το οξειδωτικό στρες και την αγγειογένεση.

Όλες οι πολυφαινόλες-που υπάρχουν στα λαχανικά, τα δημητριακά, τα όσπρια, τα μπαχαρικά, τα βότανα, τα φρούτα, το κρασί, τους χυμούς φρούτων, το τσάι και τον καφέ-έχουν αντιφλεγμονώδεις, ανοσορυθμιστικές, αντι-αγγειογενετικές και αντιιικές ιδιότητες και διεγείρουν τις καταβολικές οδούς

Άλλες ενώσεις και στοιχεία που μπορεί να είναι χρήσιμα ως συμπληρώματα στο MS είναι οι βιταμίνες D, A, E, C, B12 και νιασίνη και ολιγοστοιχεία όπως το σελήνιο και το μαγνήσιο.

Μερικά βασικά σημεία:

Ø Η μεσογειακή διατροφή συνιστάται σε ασθενείς με ΣΚΠ (και όχι μόνο)

Ø Η βιταμίνη D έχει ανοσορυθμιστικούς ρόλους και αντιπροσωπεύει μια από τις πιο ελιδοφόρες αντιμετωπίσεις των χρόνιων φλεγμονωδών ασθενειών όπως η σκλήρυνση κατά πλάκας. Η χαμηλή πρόσληψη βιταμίνης D ή η χαμηλή έκθεση στο ηλιακό φως, (η πιο σημαντική πηγή της), έχει συσχετιστεί με υψηλό κίνδυνο ανάπτυξης σκλήρυνσης κατά πλάκας, καθώς και επιδείνωση της νόσου και αυξημένο κίνδυνο υποτροπών

Ø Τα ω-3 πολυακόρεστα λιπαρά οξέα αναστέλλουν τις φλεγμονώδεις διεργασίες και τη σύνθεση λιπαρών οξέων και χοληστερόλης, και αντίθετα διεγείρουν την οξείδωση των λιπαρών οξέων. Σε αυτή τη βάση, σε χρόνιες φλεγμονώδεις ασθένειες όπως η ΣΚΠ, τα ω-3 βασικά λιπαρά οξέα (EFA) και τα (DHA) θα πρέπει να επικρατούν στη διατροφή έναντι των λιπαρών οξέων ω-6. Είναι ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι το DHA υπάρχει σε υψηλές συγκεντρώσεις στον εγκέφαλο και τα επίπεδα του μειώνονται σε ασθενείς με ΣΚΠ.

Ø Οι ασθενείς με σκλήρυνση κατά πλάκας έδειξαν βελτιωμένο μεταβολισμό των μυών και αντοχή στην κόπωση κατά τη διάρκεια μέτριας άσκησης εάν κατανάλωναν κατεχίνες πράσινου τσαγιού

Ø Δεν υπάρχει συσχέτιση μεταξύ της πρόσληψης καφεΐνης και του κινδύνου για σκλήρυνση κατά πλάκας

Ø Ο κίνδυνος σκλήρυνσης κατά πλάκας στους απογόνους μπορεί να μειωθεί εάν οι έγκυες γυναίκες καταναλώνουν 2-3 ποτήρια γάλα/ημέρα, αν και μελέτη των Munger et al. κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η πρόσληψη πλήρους γάλακτος (full fat) σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο.

Ø Η σκλήρυνση κατά πλάκας είναι πιθανή αιτία δευτερογενούς οστεοπόρωσης και στη βιβλιογραφία υπάρχει συναίνεση ότι η συμπλήρωση βιταμίνης D μπορεί να είναι χρήσιμη για την πρόληψη και τη θεραπεία αυτής της διαταραχής

Η διατροφή και τα συμπληρώματα διατροφής δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται ως φάρμακα και ως υποκατάστατο της θεραπείας. Ομοίως, τα προφλεγμονώδη τρόφιμα δεν είναι τοξικά και δεν χρειάζεται να τα αποκλείσουμε εντελώς. Μπορείτε να φάτε μια ωραία μπριζόλα ή τηγανητό φαγητό χωρίς κίνδυνο ή ενοχή, εάν είστε σε βασικά υγιή κατάσταση. Αυτό που αποτελεί πρόβλημα είναι οι λανθασμένες διατροφικές συνήθειες μακροπρόθεσμα

Σκλήρυνση κατά πλάκας και φυσική δραστηριότητα:

Η σωματική άσκηση είναι πλέον μια σχεδόν αποδεκτή πρακτική και για ασθενείς με σκλήρυνση κατά πλάκας και εφαρμόζεται συνήθως για τη μείωση των συμπτωμάτων της χρόνιας κόπωσης και την πρόληψη ή επιβράδυνση της εμφάνισης αναπηρίας. Ωστόσο, η σημασία της σωματικής άσκησης υπερβαίνει αυτή της απλής μυϊκής δραστηριότητας και πρέπει μάλλον να εξεταστεί σε ένα ολιστικό πλαίσιο στο οποίο η διατροφή, η άσκηση, η θεραπεία και η κοινωνική ανταλλαγή παίζουν ρόλο στην ευεξία των ασθενών με σκλήρυνση κατά πλάκας.

References:

• Riccio P, Rossano R. Nutrition facts in multiple sclerosis. ASN Neuro. 2015 Feb 18;7(1):1759091414568185. doi: 10.1177/1759091414568185. PMID: 25694551; PMCID: PMC4342365.

• Pozuelo-Moyano B, Benito-León J. Dieta y esclerosis múltiple [Diet and multiple sclerosis]. Rev Neurol. 2014 May 16;58(10):455-64. Spanish. PMID: 24819942.

• Bagur MJ, Murcia MA, Jiménez-Monreal AM, Tur JA, Bibiloni MM, Alonso GL, Martínez-Tomé M. Influence of Diet in Multiple Sclerosis: A Systematic Review. Adv Nutr. 2017 May 15;8(3):463-472. doi: 10.3945/an.116.014191. PMID: 28507011; PMCID: PMC5421121.