Το σκόρδο (Allium sativum) είναι ένα από τα πιο μελετημένα αλλά και ευρέως διαδεδομένα φυτικά προϊόντα. Χρησιμοποιείται από αρχαίων χρόνων ως παραδοσιακό φάρμακο για πληθώρα διαταραχών που σχετίζονται με την υγεία και ως συστατικό στα τρόφιμα. Οι ιδιότητες του προκύπτουν από ένα συνδυασμό βιολογικά ενεργών ουσιών οι οποίες είναι υπεύθυνες για τυχόν θεραπευτικές δράσεις που έχει.
Στις ιδιότητες που φαίνεται να έχει, συμπεριλαμβάνονται αντικαρκινικές ιδιότητες, αντιϋπερτασικές, υπολιπιδαιμικές, αντιαθηρωματικές, αντιμικροβιακές, ανοσορυθμιστικές και υπογλυκαιμικές-μείωση της γλυκόζης του αίματος. Επίσης, αντιπικτική, ηπατοπροστατευτική, νευροπροστατευτική και αντιοξειδωτική δράση.
Οι ιδιότητες του σκόρδου προκύπτουν από ένα συνδυασμό βιολογικά ενεργών ουσιών – φυτοχημικών. Στο σκόρδο περιέχονται κυρίως σουλφίδια, τόσο υδατοδιαλυτά όσο και λιποδιαλυτά, και ποικιλία φαινολικών ενώσεων. Περιέχει πάρα πολλά βιοενεργά συστατικά όπως πτητικές, υδατοδιαλυτές και λιποδιαλυτές οργανοσουλφιδικές ενώσεις π.χ. DAS, DADS, DATS καθώς και αιθέρια έλαια, διαιτητικές ίνες, σάκχαρα 32% περιλαμβανομένου και ινουλίνης, φλαβονοειδή και πηκτίνη. Τα οργανικά σουλφίδια περιλαμβάνουν την αλιίνη και την Α, Β σκορδίνη. Επιπλέον, έχουν πρόσφατα απομονωθεί, από εκχυλίσματα ακετόνης-σκόρδου, πολλά νέα κυκλικά σουλφοξείδια αποκαλούμενα ¨σκορδινίνες¨. Τα θειοθειϊκά άλατα (πχ. Αλλισίνη), αζοένια (π.χ. E-αζοένιο, Ζ-αζοένιο), βινυλδιθειϊνες (πχ. βινυλ-1,3-διθειϊνη, βινυλο-1,2-διθειϊνη) και σουλφίδια (π.χ. DADS, DATS) είναι προϊόντα αποικοδόμησης της υπάρχουσας κυστεϊνης, σουλφοξείδιου και αλλιίνης.
Προσοχή: Το σκόρδο έχει αντιαιμοπεταλιακές-αντιπηκτικές ιδιότητες που αυξάνουν το κίνδυνος αιμορραγίας. Οι ιδιότητες αυτές προφανώς ενισχύονται όταν χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με αντιπηκτικές και αντιαιμοπεταλιακές ουσίες όπως ασπιρίνη, ηπαρίνη βαρφαρίνη κ.α. Πολλοί χειρουργοί μπορεί να προτείνουν διακοπή της χορήγησης σκόρδου σε υψηλές δόσεις έως και 7 έως 10 ημέρες πριν από επέμβαση.
Παλαιωμένο εκχύλισμα σκόρδου:
Το εκχύλισμα παλαιωμένου σκόρδου (AGE), που παρασκευάζεται από παλαιωμένο σκόρδο είναι μια φυτική θεραπεία που έχει αποδειχθεί ότι ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα και επομένως βοηθά έναντι του καρκίνου και των καρδιακών διαταραχών.
Το παλαιωμένο εκχύλισμα σκόρδου παρασκευάζεται με μούλιασμα σκελίδων ωμού σκόρδου σε διάλυμα αιθανόλης 15–20% (νερό + αιθανόλη) για έως και 20 μήνες σε θερμοκρασία δωματίου. Το εκχύλισμα στη συνέχεια διηθείται και συμπυκνώνεται υπό μειωμένη πίεση σε χαμηλή θερμοκρασία. Κατά τη διάρκεια αυτής της παλαίωσης, οι οσμές και σκληρές ερεθιστικές ενώσεις στο σκόρδο μετατρέπονται σε άοσμες, μη ερεθιστικές, ασφαλείς ενώσεις θείου. Αυτή η διαδικασία προκαλεί απώλεια της αλλισίνης αυξάνει όμως τη δραστηριότητα άλλων ενώσεων.
Αλλισίνη
Η αλλισίνη [S-(2-προπενυλ)-2-προπεν-1-σουλφινοθειοϊκή], η πιο βιολογικά ενεργή ένωση του σκόρδου που περιέχει θείο, είναι υπεύθυνη για τη μυρωδιά και τη γεύση του. Είναι μια λιποδιαλυτή κίτρινη ελαιώδες ένωση θείου, η οποία μπορεί εύκολα να καταστραφεί με το μαγείρεμα αλλά και σε θερμοκρασία δωματίου. Εκτός των ευεργετικών δράσεων μπορεί να προκαλέσει δυσανεξία, αλλεργικές αντιδράσεις και γαστρεντερικές διαταραχές.
Προτείνεται:
Οι προτεινόμενες μέσες ημερήσιες δόσεις περιλαμβάνουν 2 έως 5 g φρέσκου ωμού σκόρδου. 0,4 έως 1,2 g σκόνης αποξηραμένου σκόρδου. 2 έως 5 mg λάδι σκόρδου. 300 έως 1.000 mg εκχυλίσματος σκόρδου (ως στερεό υλικό). και 2.400 mg/ημέρα παλαιωμένου εκχυλίσματος σκόρδου (υγρό).
Οι γενικά συνιστώμενες δόσεις της ημερήσιας πρόσληψης σκόρδου για τους ηλικιωμένους είναι 4 g ωμό σκόρδο ή 7,2 g AGE ή ένα αποξηραμένο δισκίο σκόνης σκόρδου δύο έως τρεις φορές την ημέρα
Αν και ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) θεωρεί το σκόρδο ασφαλές για τον άνθρωπο, μπορεί να προκαλέσει γαστρική διέγερση, ειδικά εάν καταποθεί σε υψηλές δόσεις από ευαίσθητα άτομα. Παρενέργειες που μπορει να παρατηρηθούν είναι αϋπνία, έμετος, καούρα, ζάλη, διάρροια, ταχυκαρδία, ναυτία, φούσκωμα, έξαψη, πονοκέφαλος, ήπια ορθοστατική υπόταση, εφίδρωση, προσβλητική οσμή σώματος και μετεωρισμός. Η κατάποση ωμού σκόρδου σε υψηλές δόσεις με άδειο στομάχι μπορεί να προκαλέσει αλλαγές στην εντερική χλωρίδα, μετεωρισμό και γαστρεντερικές διαταραχές.
Πιο διαδεδομένα είναι τα συμπληρώματα σκόρδου. Σύμφωνα μια μετα-ανάλυση τυχαιοποιημένων ελεγχόμενων δοκιμών, συμπληρώματα σκόρδου έχουν συμβάλλει στον βελτιωμένο έλεγχο της γλυκόζης στο αίμα σε 1-2 εβδομάδες καθώς και σε 24 εβδομάδες στον σακχαρώδη διαβήτη τύπου ΙΙ και παίζουν θετικό ρόλο στη ρύθμιση της χοληστερόλης εντός 12 εβδομάδων (Wang J et al., 2017).
Συμβουλή:
Μερικές φορές ακούμε εικασίες για φαγητό. Π.χ. το σκόρδο βοηθά στην υπέρταση. Αυτό είναι πράγματι αλήθεια, αλλά πρέπει να αναρωτηθούμε. Πόσο σκόρδο, για πόσο καιρό, σε ποια μορφή; Χάνει τις ιδιότητες του αν το μαγειρέψω;
Βιβλιογραφία:
El-Saber Batiha G, Magdy Beshbishy A, G Wasef L, Elewa YHA, A Al-Sagan A, Abd El-Hack ME, Taha AE, M Abd-Elhakim Y, Prasad Devkota H. Chemical Constituents and Pharmacological Activities of Garlic (Allium sativum L.): A Review. Nutrients. 2020 Mar 24;12(3):872. doi: 10.3390/nu12030872. PMID: 32213941; PMCID: PMC7146530.
Ankri S, Mirelman D. Antimicrobial properties of allicin from garlic. Microbes Infect. 1999 Feb;1(2):125-9. doi: 10.1016/s1286-4579(99)80003-3. PMID: 10594976.
Rauf A, Abu-Izneid T, Thiruvengadam M, Imran M, Olatunde A, Shariati MA, Bawazeer S, Naz S, Shirooie S, Sanches-Silva A, Farooq U, Kazhybayeva G. Garlic (Allium sativum L.): Its Chemistry, Nutritional Composition, Toxicity, and Anticancer Properties. Curr Top Med Chem. 2022;22(11):957-972. doi: 10.2174/1568026621666211105094939. PMID: 34749610.
Elosta A, Slevin M, Rahman K, Ahmed N. Aged garlic has more potent antiglycation and antioxidant properties compared to fresh garlic extract in vitro. Sci Rep. 2017 Jan 4;7:39613. doi: 10.1038/srep39613. PMID: 28051097; PMCID: PMC5209668.
Wang J, Zhang X, Lan H, Wang W. Effect of garlic supplement in the management of type 2 diabetes mellitus (T2DM): a meta-analysis of randomized controlled trials. Food Nutr Res. 2017 Sep 27;61(1):1377571. doi: 10.1080/16546628.2017.1377571. PMID: 29056888; PMCID: PMC5642189.